Một vị phàm tăng không trân trọng câu trả lời của bốn vị A La Hán vì không hiểu gì về các hiện tượng có điều kiện (saṅkhāra dhamma). Nếu biết rằng các hiện tượng có điều kiện là vô thường thì các vấn đề đã không xuất hiện với vị tỳ khưu ấy. Hiểu về các hiện tượng có điều kiện là rất quan trọng, thân tâm ở đây đều là các hiện tượng có điều kiện. Tất cả chúng đang kết thúc bằng cách diệt đi. Sinh khởi bởi các điều kiện là saṅkhāra dhamma. Kết quả của các hiện tượng sinh khởi có điều kiện cũng là saṅkhāra dhamma.
Do mùi của thức ăn nên tỷ thức (ghānaviññāṇa) sinh khởi. Mùi thức ăn là nguyên nhân và nhận biết mùi là kết quả. Thực hành tuệ quán là quan sát tiến trình nguyên nhân và kết quả. Không thấy sự diệt đi của các hiện tượng sinh khởi thì đừng mong giải thoát khỏi vòng luân hồi khổ đau (saṃsāra dukkha). Sinh khởi do nguyên nhân và các điều kiện là bản chất của sự sinh, không còn tồn tại là bản chất của sự diệt. Nếu bạn quan sát và bắt kịp với cái không tồn tại của pháp vừa sinh khởi thì đây là trí tuệ thực sự. Bằng cách nhìn thấy sinh và diệt của các hiện tượng, bạn đang phát triển trí tuệ minh sát.
Không thấy các hiện tượng sinh khởi thì bạn không thể thấy các hiện tượng diệt đi, vì đây là điểm quan trọng cần phân tích cẩn thận. Bạn phải nhìn thấy sinh khởi và diệt đi bằng quan sát, khi bạn biết sự sinh khởi thì đã sẵn sàng để biết sự diệt đi. Ngoại trừ bản chất của sinh và diệt, chúng còn lại gì? Không biết cách thực hành tuệ quán thì bạn sẽ gặp nhiều đau khổ.
Nếu bạn tìm kiếm theo cách thông thường sẽ không thể thấy chúng, chỉ khi biết điểm bắt đầu của sự sinh mới biết điểm bắt đầu của sự diệt. Những phàm tăng chưa biết những điều này trở nên bối rối. Khi đối tượng tiếp xúc với cơ thể, thân thức (kāyaviññāṇa) sinh khởi. Đây là pháp hữu vi, saṅkhāra dhamma. Nó sẽ kết thúc ở đâu? Nó sẽ kết thúc bằng cách diệt đi. Do đó đừng bao giờ quên rằng mọi hiện tượng sinh khởi đều diệt đi.
Sắc pháp (rupa) sinh khởi do nguyên nhân từ nghiệp (kamma), tâm (citta), nhiệt độ (utu) và thức ăn (ahara). Vì vậy sắc pháp là pháp có điều kiện nên nó phải kết thúc theo cách diệt đi. Tâm (citta) và tâm sở (cetasika) được điều kiện bởi sắc pháp(rupa), nên chúng là pháp có điều kiện, vì vậy chúng cũng phải kết thúc theo cách diệt đi. Bất cứ thân (rupa) hay tâm (nama) nào bạn có đều phải diệt đi, vì vậy đừng cầu xin bằng những lời cầu nguyện. Nếu bạn cầu nguyện cho thân này, bất cứ cuộc sống nào bạn bước vào sẽ có sẵn một cái chết đau đớn. Các uẩn của bạn chỉ tồn tại bằng sự hỗ trợ của những yếu tố khác, sau khi hết sự hỗ trợ sẽ phải chết.
Anicca vata saṅkhāra
Tất cả các hành là vô thường
Các hành chắc chắn vô thường, hành là thân và tâm của bạn, là các hiện tượng có điều kiện, chúng sẽ kết thúc ở đâu? Kết thúc bằng vô thường, anicca. Vata có nghĩa là chắc chắn, thực sự, nó thực sự có thật chứ không phải nói dối bạn. Câu kệ này cần được áp dụng vào thực hành mà không phải để tụng đọc. Nếu bạn vẫn làm điều gì đó cho pháp diệt đi thì chúng sẽ tiếp tục diễn ra như cũ. Vì vậy hãy thực hành để pháp không diệt đi, pháp vô vi (asaṅkhata dhamma) là pháp không bị diệt đi.
Bạn khóc lóc khi các hiện tượng diệt đi, bạn yêu quý các hành và rơi nước mắt vì chúng. Đó có phải là điều may mắn cho bạn không? Các bạn đang di chuyển trong khu rừng của các hành và vô thường nhưng không nhìn thấy điều đó, vì đôi mắt của bạn bị che phủ bởi những đám mây vô minh. Thậm chí bạn đã bị mù từ trước khi được sinh ra vì ở trong bóng tối của tử cung người mẹ. Bây giờ tôi đang điều trị cho sự mù loà của bạn bằng nước thánh magga.
Mỗi ngày bạn nói bao nhiêu từ? Không thể đếm được, mặc dù vậy bạn vẫn không nhìn thấy vô thường. Bạn không chắc mọi từ sẽ biến mất sau khi nói? Nếu tôi nói rằng tất cả đều bị mù từ khi lọt lòng, sẽ không ai tin điều đó. Giờ thì bạn đã tin chưa?
Bạn nói và ngay sau đó lời nói biến mất, diệt đi. Nếu sinh và diệt kết thúc, thì đó là Niết Bàn, bạn phải đi theo chúng bằng cách lấy vô thường làm nền tảng. Bạn nhìn thấy saṅkhāra, hãy theo sau chúng một cách khăng khít rồi chúng sẽ kết thúc. Nếu không nhìn thấy nơi bắt đầu của con đường đến thành phố May Myo thì bạn không thể đến được đó. Trong cách tương tự nhìn thấy điểm bắt đầu của saṅkhāra sẽ nhìn thấy điểm kết thúc nó. Bây giờ bạn đã biết rõ ràng tại sao không thể chạm tới Niết Bàn, vì bạn chưa nhìn thấy saṅkhāra. Các pháp có điều kiện chắc chắn là vô thường.
Bạn đang thực hành để kết thúc cái mà người khác nói và trân trọng. Không có chánh niệm nên mọi người đang di chuyển mà không có định hướng. Một con giun đất không nhìn thấy gì và di chuyển theo cách nó mong muốn. Bây giờ bạn chắc chắn nhìn thấy sự kết thúc của các hiện tượng bằng cách nhìn thấy điểm khởi đầu của chúng.
Uppada vaya dhammino, các pháp sinh và diệt, không có đàn ông hay đàn bà, không có con người hay chúng sinh nào tồn tại.
Uppajjitava nirujjhanti, sinh khởi trong chính mình và đoạn diệt trong chính mình. Chắc chắn là thân và tâm không bao giờ tồn tại mãi mãi.
Tesam vupmasamo sukkho, sự tĩnh lặng hoàn toàn là Niết Bàn bình an. Không còn sự vô thường của thân tâm thì sẽ nhận ra Niết Bàn.
Sư Chân Thiện dịch