Kết quả của các uẩn đến từ nghiệp, liệu rằng các uẩn có thể kết thúc bởi chính chúng không? Có bất cứ nhà lãnh đạo nào của chúng không? Bạn phải hỏi tôi. Tâm đang kiểm soát và chi phối nghiệp. Tâm là nhân và nghiệp là quả, nghiệp thật kỳ lạ và đáng ngạc nhiên, tâm cũng vậy. Có tâm, trong tương lai sẽ cho quả, cứ như vậy bạn đi trên con đường không có điểm kết thúc. Tâm không giống như có thứ gì đó kiểm soát được nó.
Phải chăng tất cả mọi người đều có chung một kết quả? Nghiệp dẫn tới việc hình thành mỗi chúng sinh rất kỳ lạ và tất cả mọi người không giống nhau. Chúng sinh rơi xuống nhiều loại địa ngục khác nhau. Các loại nghiệp khác nhau sinh ra các loại quả khác nhau, tại sao nghiệp có thể cho các kết quả khác nhau? Vào lúc xảy ra nghiệp, tâm rất kỳ lạ và ngạc nhiên. Tâm kỳ lạ và ngạc nhiên nên nghiệp cũng vậy.
Nghiệp kỳ lạ và ngạc nhiên nên kết quả là các uẩn cũng kỳ lạ và ngạc nhiên. Người nào không kiểm soát được tâm và tạo nghiệp giống như con voi mù đi qua khu rừng rậm. Tạo nghiệp một cách mù quáng, nên kết quả sẽ phát sinh một cách mù quáng. Đức Phật đã đề cập tới việc kiểm soát tâm trí trong phẩm Tâm (cittavagga). Trong Anguttara, một tỳ khưu hỏi Đức Phật ba câu hỏi:
(1). Cái gì dẫn dắt thế giới?
(2). Cái gì đang kéo thế giới?
(3). Thế giới đang theo đuổi mong muốn nào?
Đức Phật trả lời rằng tâm dẫn dắt thế giới. Bạn tới đây để nghe pháp thoại, do được dẫn dắt bởi tâm. Rơi vào trong các cảnh giới hiện hữu do tâm dẫn dắt. Bây giờ bạn đã biết ai là thủ phạm dẫn dắt chúng sinh lang thang trong vòng luân hồi. Các uẩn của chúng ta được kiểm soát bởi tâm. Trước đây chúng ta không biết về chủ nhân của nghiệp, bây giờ bạn đã nhìn thấy chủ nhân của nghiệp. Tâm khiến bạn đau khổ và không biết xấu hổ trong 31 cõi của sự hiện hữu. Nếu bạn chinh phục được tâm thì mọi thứ sẽ kết thúc. Devadatta, người anh em họ với Đức Phật, do không thể kiểm soát được tâm nên đã rơi xuống địa ngục.
Bởi vì tâm, chúng sinh đang đi vào tử cung của các loài động vật, và trở thành thức ăn cho con người dưới dạng xác chết. Mọi người coi những thứ này đến từ nghiệp, vì vậy họ không thực hành quan sát tâm (cittānupassanā) thay vào đó họ đang tạo ra những nghiệp tốt. Hầu hết các quan điểm sai lầm đều liên hệ với tâm.
Quan sát tâm là cách nhanh nhất đưa bạn nhập vào dòng thánh. Quan sát cảm thọ sẽ tiêu diệt ái (taṇhā), quan sát thân sẽ tiêu diệt tham (lobha) và quan sát các pháp tiêu diệt si (moha). Tâm và cảm thọ sinh khởi cùng nhau (sahajata), giống như lửa và ánh sáng. Kết quả của nghiệp sẽ biến mất nếu bạn kiểm soát hoặc vượt qua được tâm. Do đó tâm dẫn dắt thế giới.
Lại nữa, tâm đang kéo thế giới. Tâm đang kéo thế giới hướng về các thành viên trong gia đình và đi đến đó. Thêm một lần nữa thế giới đang chạy theo mong muốn của tâm. Do bởi tâm, các hành động sinh khởi, do có hành động nên kết quả là năm uẩn sinh khởi. Như vậy năm uẩn có thể sinh khởi được không nếu bạn giết chết nguyên nhân chính? Tâm là nguyên nhân chính khiến bạn trở thành người ăn chay hoặc ăn phân.
Tâm khủng khiếp đến mức độ nào? Đừng nghe bằng đôi tai bình thường, bạn phải chinh phục nó. Nếu không nó sẽ chinh phục bạn và bạn trở thành xác chết trong miệng người khác hay trong các chảo địa ngục. Sống trong vỏ trứng hay trở thành giun là do sự sắp đặt của tâm.
Nếu bạn không thể vượt qua tâm để quan sát sáu giác quan (ayatana) và sáu đối tượng tác động vào đó thì tâm sẽ dẫn dắt bạn đi tới chỗ này chỗ kia. Đầu óc làm con người ta điên đảo, nếu vượt qua được tâm, sẽ không còn điên cuồng, già nua, bệnh tật và cái chết, và cũng không còn nghiệp nào phát sinh. Không phát sinh nghiệp mới sẽ không có già bệnh và chết.
Ayatana→(1)phassa→(2)vedana→(3)taṇhā→(4)upadana→(5)kamma →(6)jati, jarā, marana
Đó là sáu căn hay sáu giác quan, chúng là các yếu tố vật chất, nhãn căn đến từ nhãn thanh triệt, tỷ căn đến từ tỷ thanh triệt,…Do đó Đức Phật nói rằng không có nhãn căn hay ý căn trong Niết Bàn, bạn phải làm cho tâm dừng lại nếu bạn muốn đến Niết Bàn. Trong toàn bộ vòng luân hồi samsara, bạn vẫn chưa cắt đứt tiến trình của các uẩn, nên cứ chạy lòng vòng trong vòng tròn sinh tử.
Nếu bạn vượt qua tâm thì thế giới chúng sinh (satta loka) sẽ kết thúc. Tôi khuyến khích bạn làm việc chăm chỉ để vượt qua tâm. Mỗi khi tâm khởi lên hãy quan sát về tính vô thường của nó. Bạn sẽ phàn nàn vì thật khó để quan sát mỗi khi tâm sinh khởi.
Thông thường bạn đi theo hướng xuôi dòng của tâm, hạ nguồn luôn dễ dàng. Bạn dễ dàng theo sau từ xúc (phassa) cho đến nghiệp (kamma bhava). Bây giờ nhiệm vụ của bạn là theo duy nhất một tâm. Trong năm bước bạn không mệt mỏi, chỉ bước này thôi, bạn nói rằng bạn mệt mỏi. Vậy tôi có thể làm gì được?
Nếu bạn bắt con khỉ ham vui đùa phải im lặng thì nó sẽ không hài lòng, vì vậy bạn phải luôn luôn theo sau tâm mỗi khi nó sinh khởi. Nếu không sau năm bước, bạn sẽ rơi vào vũng lầy địa ngục. Không vượt qua tâm thì nghiệp tiếp tục chi phối bạn. Trong kinh Pháp Cú (dhammapala) nói rằng người nào có thể rèn luyện tâm trí sẽ dẫn đến hạnh phúc Niết Bàn. Vì vậy các bạn hãy điều phục tâm trí bằng magga.
Tâm đang tạo ra thế giới vật chất của hơi thở, không khí đi bên cạnh tâm, nếu tâm muốn thở ra dài thì nó hơi thở dài. Cơ thể cũng sinh khởi theo tâm. Khi đang đi, cơ thể bỗng đi nhanh vì tâm muốn đi nhanh, và cũng bởi vì tâm mà bạn bỏ lỡ cơ hội với mọi vị Phật trước đây. Rõ ràng tâm đang kiểm soát các bạn.
Hãy quan sát tính vô thường khi tâm sinh khởi trên sáu cửa giác quan. Đó là tiến trình của các uẩn, vì vậy bạn phải cắt bỏ khối đau khổ đó. Với magga theo sau nên tâm không thể tiếp tục tiến trình của các uẩn. Sự kết thúc của tâm là kết thúc của các uẩn, sau đó bạn sẽ đạt được Niết Bàn trong đời này, tham ái cũng không thể theo sau tâm và vòng luân hồi bị cắt đứt./.
Thuyết pháp bởi Sayadaw Mogok
Sư Chân Thiện dịch